Mất ngủ, căng thẳng? Đừng bỏ qua công dụng kỳ diệu của cây Lạc Tiên

Cây Lạc Tiên – Dược liệu thiên nhiên hỗ trợ giấc ngủ và an thần

Giới thiệu chung

Lạc tiên, còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như nhãn lồng (miền Nam), lồng đèn, hồng tiên, lồng châu quả hay mắc mát (Đà Lạt), là một loài dây leo thuộc họ Lạc tiên (Passifloraceae) và có tên khoa học là Passiflora foetida L.

Đặc điểm thực vật

Lạc tiên là loại cây dây leo thân mềm, thường có nhiều lông tơ phủ. Lá mọc so le, có hình tim và chia thùy nhẹ, kích thước trung bình từ 6–10cm dài, 5–8cm rộng, mép lá có răng nhỏ và phủ lông mịn. Cuống lá dài khoảng 7–8cm. Cây ra hoa đơn lẻ, hoa có năm cánh màu trắng hoặc tím nhạt, đường kính khoảng 5,5cm. Bên trong hoa có tua dài với màu sắc sặc sỡ. Quả có hình bầu dục, dài khoảng 2–3cm, khi chín có thể ăn được.

Phân bố, thu hái và sơ chế

Lạc tiên mọc tự nhiên khắp nơi tại Việt Nam. Trước đây, cây chủ yếu được trẻ em hái quả để ăn mà ít được dùng làm thuốc. Tuy nhiên, từ thập niên 1940, cây bắt đầu được sử dụng trong y học dân gian như một vị thuốc an thần nhờ ảnh hưởng từ kiến thức dược học Pháp. Cây được thu hái toàn thân (trừ rễ), dùng tươi hoặc phơi khô để nấu nước hoặc ngâm rượu. Hiện nay, cây chưa được trồng đại trà mà chủ yếu vẫn mọc hoang.

Thành phần hóa học

Chưa có nhiều nghiên cứu chuyên sâu tại Việt Nam về thành phần hóa học của Lạc tiên. Tuy nhiên, theo tài liệu quốc tế, quả chín của cây có chứa axit xyanhydric – một hợp chất có thể gây độc ở nồng độ cao, nhưng trong thực tế trẻ em ăn quả chín của cây này không ghi nhận trường hợp ngộ độc.

Công dụng và cách dùng

Lạc tiên thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian để giúp ngủ ngon, giảm lo âu và an thần. Cây có thể dùng dưới dạng nước sắc hoặc kết hợp với cồn. Một số công thức còn phối hợp lạc tiên với các dược liệu khác như tim sen, lá vông, lá dâu… nhằm tăng hiệu quả.

Liều dùng thông thường:

• Ngày dùng 6–16g dược liệu khô.
• Có thể nấu nước hoặc ngâm rượu để uống trước khi ngủ.

Bài thuốc dân gian có lạc tiên

Dạng cao lỏng an thần:

• Lạc tiên 50g, lá vông 30g, lá dâu tằm 10g, tim sen 2,2g, đường 90g.
• Thêm axit benzoic và cồn để bảo quản.
• Ngày uống 2–4 thìa cà phê (trẻ em uống 1–2 thìa nhỏ).

Một số loài lạc tiên khác được sử dụng ở nước ngoài

• Passiflora coerulea: Có lá chia thành 5 thùy sâu, hoa màu xanh lam, quả khi chín chuyển vàng.
• Passiflora incarnata: Lá chia 3 thùy, mép có răng cưa nhỏ. Loài này đã được Dược điển Pháp công nhận là dược liệu.

Tại Pháp và các nước phương Tây, một số loài lạc tiên khác cũng được nghiên cứu với tác dụng làm dịu thần kinh, hỗ trợ ngủ ngon và an thần. Tuy nhiên, hoạt chất chính vẫn chưa xác định rõ ràng, dù một số nghiên cứu chỉ ra các thành phần như axit xyanhydric, các enzyme tiêu hóa và hợp chất glucit.

Tổng kết

Lạc tiên là một dược liệu tiềm năng với tác dụng an thần nhẹ, hỗ trợ giấc ngủ và điều hòa hệ thần kinh. Dù chưa được nghiên cứu sâu rộng tại Việt Nam, kinh nghiệm dân gian cho thấy hiệu quả thực tế trong điều trị mất ngủ, lo âu. Việc sử dụng nên đi kèm theo hướng dẫn của người có chuyên môn để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Bài viết mang tính chất tham khảo, dùng điều trị cần có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Nội dung được tổng hợp từ nhiều nguồn thông tin dược liệu và sách “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” (Giáo sư – Tiến sĩ Đỗ Tất Lợi).